2020 en verder

Juridische Watch – december 2019.

Het is een nieuw jaar, maar ook een nieuw decennium, met zijn uitdagingen, beperkingen en beloften.

Om deze kwesties beter te kunnen beantwoorden, blikken we kort terug op 2019.

Ruim een jaar na de inwerkingtreding van de AVG is het al mogelijk om een eerste evaluatie te maken van de uitvoering van de verordening.

De Europese toezichthoudende autoriteiten hebben hun nieuwe bevoegdheden aangenomen en hun eerste sancties opgelegd.

Ook hebben ze een samenwerking opgezet om grensoverschrijdende klachten aan te pakken.

De volgende observaties kunnen worden opgemerkt:

• De autoriteiten hebben GAFAM evenzeer in het vizier als kleinere structuren.

Dat blijkt bijvoorbeeld uit de boetes die de CNIL aan Google oplegde van vijftig miljoen euro en de Berlijnse autoriteit aan het vastgoedbedrijf Deutsche Wohnen van 14,5 miljoen euro.

Tegelijkertijd worden ziekenhuizen, scholen, telecommunicatiebedrijven, maar ook verenigingen en overheidsinstanties, voor kleinere bedragen beboet, vaak vanwege het niet naleven van de veiligheidsverplichtingen, het onevenredig gebruik van gezichtsherkenning, maar ook voor het onrechtmatig gebruik van cookies, zoals onlangs in België.

• Er ontstaan echter problemen wanneer een overheid te maken krijgt met een grote geografische concentratie van bedrijven.

De procedurele vertragingen in Ierland met betrekking tot klachten tegen Facebook en WhatsApp beginnen daarom voor diplomatieke onrust te zorgen binnen de gemeenschap van toezichthoudende autoriteiten.

Ondanks deze moeilijkheden zien we een toenemende naleving en een geleidelijke verduidelijking van het wettelijk kader.

Recente uitspraken van het Europees Hof van Justitie over online gegevensverzameling, het begrip medeverantwoordelijkheid en het recht om vergeten te worden, hebben bijgedragen aan deze verduidelijking.

• Buiten de Europese context worden gegevensbescherming en privacy een wereldwijd probleem.

In de Verenigde Staten loopt de Federal Trade Commission niet ver achter met een recordboete (schikking) van vijf miljard dollar tegen Facebook.

De California Consumer Privacy Act, die begin 2020 van kracht werd, vormt ook een wettelijk kader voor bedrijven die in Californië actief zijn.

Terwijl China een dystopie ontwikkelt en op grote schaal toezicht houdt op de bevolking, worden in Azië en Afrika wetten voor gegevensbescherming aangenomen, met name in India, Togo en Kenia.

In 2019 ontstonden een aantal grote zorgen die zich de komende jaren zullen ontwikkelen.

• Het online verzamelen van gegevens via cookies is een van de belangrijkste discussieonderwerpen.

Hoewel het Europese project voor de "ePrivacy"-richtlijn, waarvan veel (te veel?) werd verwacht, stilligt in afwachting van een nieuw voorstel van de Europese Commissie, moeten de regels voor het gebruik van cookies en de werking van advertentietechnologieën in het algemeen worden verduidelijkt. 

Met als doel om de toestemming van de internetgebruiker voor de verwerking van zijn gegevens op een vrijere en specifiekere manier te verkrijgen.

• Kunstmatige intelligentie is tenslotte een belangrijk thema voor de komende jaren.

In combinatie met gezichtsherkenning en biometrie in het algemeen vormt het zowel een kans als een uitdaging voor onze democratische samenlevingen.

Het is niet voor niets dat het een prominente plaats inneemt in het programma van de nieuwe Europese Commissie en dat de CNIL een publiek debat over het onderwerp heeft geopend.

Het Europees Bureau voor de grondrechten heeft Europese initiatieven op dit gebied in kaart gebracht.

Kunstmatige intelligentie is ook het thema van de volgende internationale conferentie (CPDP) die van 22 tot en met 24 januari in Brussel plaatsvindt.

Deze overwegingen leiden ons tot vragen die verder gaan dan het wettelijk kader en die ook de ethische aspecten van het gebruik van nieuwe technologieën aankaarten.

Los van de wet staat ook de menselijke waardigheid op het spel, aangezien onze democratieën worden aangevallen door informatie die steeds moeilijker te verifiëren is.

De schandalen rondom de manipulatie van kiezersinformatie in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië roepen vragen op over onze toekomstige maatschappelijke keuzes, in een kwetsbare politieke, economische en ecologische context.

Een wereldwijde visie lijkt steeds noodzakelijker om de decennia na 2020 te kunnen benaderen.

Het betreft een oefening uitgevoerd door de Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming, Giovanni Buttarelli, die in 2019 vroegtijdig overleed.

Zijn gedachten werden onlangs openbaar gemaakt in de vorm van een manifest, "2030: Een nieuwe visie voor Europa", dat wordt afgesloten met een tienpuntenactieplan voor duurzame privacy.

De verbanden die hij legt tussen gegevensbescherming, democratie en menselijke waardigheid in een context van ingrijpende ecologische en sociale veranderingen, vormen een ware inspiratiebron.

Genoeg om ons kritisch denkvermogen en onze verbeeldingskracht aan te scherpen aan het begin van dit jaar, waarvan we hopen dat het zo mooi mogelijk zal zijn.

Anne Christine Lacoste

Fragment uit het boek van Bruno DUMAY: GDPR DECRYPTION – Voor managers, strategische afdelingen en medewerkers van bedrijven en organisaties – Voorwoord door Gaëlle MONTEILLER